Alkoholizm to choroba przewlekła charakteryzująca się okresami remisji i zaostrzenia, dlatego nawroty są częstym elementem procesu leczenia. Powrót do starych nawyków nie oznacza słabości, lecz jest wynikiem wielu złożonych czynników, które wpływają na funkcjonowanie psychiczne i emocjonalne osoby uzależnionej. Zrozumienie faz nawrotu, jego objawów oraz sygnałów ostrzegawczych może pomóc alkoholikom, oraz ich bliskim w odpowiednim reagowaniu na pierwsze oznaki trudności. Dzięki temu możliwe jest nie tylko przerwanie cyklu uzależnienia, ale również budowanie trwałej abstynencji.
Nawroty alkoholowe – dlaczego wracamy do starych nawyków?
Jedną z głównych przyczyn powrotu do nałogu jest brak odpowiednich strategii radzenia sobie z codziennymi trudnościami. Osoby w procesie zdrowienia mogą nie być przygotowane na wyzwania bez alkoholu. Z tego powodu w sytuacjach kryzysowych wracają do znanych sobie mechanizmów radzenia sobie ze stresem i trudnościami życia codziennego. Inną przyczyną jest niedostateczna motywacja do utrzymania abstynencji, zwłaszcza jeśli w osobie pojawia się fałszywe przekonanie o odzyskanej kontroli nad nałogiem.
Nawrót choroby alkoholowej a psychika
Choroby natury psychicznej, takie jak depresja czy zaburzenia osobowości, często towarzyszą uzależnieniom, lecz nie zawsze są właściwie diagnozowane i leczone. Bez odpowiedniej pomocy terapeutycznej nierozwiązane problemy mogą nasilać ryzyko nawrotu. Alkohol, który wcześniej był formą samoleczenia, może znowu stać się dla osoby uzależnionej sposobem na chwilowe złagodzenie psychicznego dyskomfortu.
Rola objawów odstawienia w nawrotach
Objawy odstawienia są kolejnym istotnym czynnikiem prowadzącym do nawrotów. Po zaprzestaniu picia organizm osoby uzależnionej przechodzi przez trudny proces detoksykacji. Dolegliwości są nie tylko fizycznie uciążliwe, ale także silnie obciążają psychikę, co sprawia, że osoba może sięgać po alkohol, aby natychmiast złagodzić te objawy. Bez odpowiedniego wsparcia terapeutycznego i farmakologicznego objawy odstawienia mogą stać się bezpośrednią przyczyną nawrotu.
Nawrót choroby alkoholowej – objawy, które warto znać
Nawroty mogą objawiać się na różnych poziomach – zarówno fizycznym, jak i psychicznym – a także poprzez specyficzne zmiany w zachowaniu. Zrozumienie tych symptomów pomaga odróżnić nawrót od innych trudności, takich jak głód alkoholowy i podjąć odpowiednie kroki w celu wsparcia osoby uzależnionej. Nawroty alkoholowe rozpoczynają się zazwyczaj od subtelnych zmian w samopoczuciu psychicznym, które mogą stopniowo prowadzić do pełnego powrotu do picia.
Objawy psychiczne nawrotu choroby alkoholowej
- drażliwość,
- wahania nastroju (przygnębienie, poczucie beznadziejności, wybuchy złości),
- nasilenie lęków,
- poczucie winy,
- powracające myśli o alkoholu,
- utrata motywacji do kontynuowania leczenia.
Objawy fizyczne nawrotu choroby alkoholowej
- bezsenność i koszmary senne,
- uczucie zmęczenia,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- nawroty fizycznego głodu alkoholowego (silne pragnienie napicia się).
Jak zachowuje się osoba w fazie nawrotu choroby alkoholowej?
Jednym z pierwszych sygnałów, że osoba powraca do picia, jest unikanie wsparcia – rezygnacja z terapii lub stopniowe izolowanie się od bliskich. Taka postawa może wynikać z przekonania, że problem został już rozwiązany lub z poczucia wstydu i niechęci do konfrontacji z innymi.
Kolejnym charakterystycznym zachowaniem jest bagatelizowanie problemu. Osoby w tej fazie często zaprzeczają potrzebie dalszego leczenia, twierdząc, że mają pełną kontrolę nad sytuacją i że alkohol nie stanowi dla nich już żadnego zagrożenia. Może to być połączone ze wzmożoną tajemniczością – ukrywaniem swoich planów, unikanie rozmów na temat swojego stanu, a także nagłymi, trudnymi do wyjaśnienia zmianami w codziennym zachowaniu.
Jednym z bardziej alarmujących sygnałów jest powrót do ryzykownych miejsc lub sytuacji, które wcześniej sprzyjały piciu. Może to obejmować wizyty w barach, spotkania z dawnymi znajomymi, z którymi piło się alkohol czy przebywanie w środowisku, gdzie alkohol jest łatwo dostępny. Takie zachowania, choć początkowo mogą wydawać się nieszkodliwe, mogą stanowić pierwszy krok w kierunku nawrotu.
Sygnały ostrzegawcze głodu alkoholowego
Głód alkoholowy to intensywne pragnienie spożycia alkoholu, które może być wywołane zarówno fizjologicznymi zmianami w organizmie, jak i czynnikami psychicznymi lub emocjonalnymi. Może pojawiać się w odpowiedzi na:
- konkretne bodźce, takie jak zapach alkoholu lub widok osób pijących,
- stresujące sytuacje, które wyzwalają chęć ucieczki od problemów,
- wspomnienia związane z wcześniejszymi doświadczeniami picia.
Rozróżnienie między głodem alkoholowym a kryzysem emocjonalnym może być trudne, ponieważ oba stany często występują jednocześnie i wywołują silne napięcie. Mimo to istnieją pewne kluczowe różnice, które pomagają je zidentyfikować. Głód alkoholowy charakteryzuje się intensywnością, choć zazwyczaj trwa stosunkowo krótko – od kilku minut do kilku godzin. Może być wywołany przez konkretne bodźce, takie jak zapach alkoholu, znajome miejsce czy sytuacja kojarząca się z piciem. Często towarzyszą mu fizyczne objawy, takie jak napięcie mięśni czy ogólne pobudzenie, a także myśli idealizujące wcześniejsze doświadczenia związane z piciem alkoholu.
Z kolei emocjonalny kryzys ma bardziej przewlekły charakter i trwa dłużej, choć jego intensywność bywa mniejsza niż w przypadku głodu alkoholowego. Wynika głównie z trudności, takich jak smutek, lęk, poczucie bezradności czy frustracja. Objawia się jako emocjonalny ból, który nie zawsze wiąże się bezpośrednio z myślami o alkoholu. Zazwyczaj jest to reakcja na konkretne problemy życiowe, takie jak konflikty w relacjach, stres zawodowy czy inne wyzwania. W takich momentach osoba może odczuwać chęć sięgnięcia po alkohol, zwłaszcza gdy był on wcześniej używany jako forma ucieczki przed problemami.
Fazy nawrotu choroby alkoholowej – sygnały ostrzegawcze
Nawrót alkoholizmu to proces, który nie pojawia się nagle, ale rozwija się stopniowo, przechodząc przez kolejne etapy. Każda z faz charakteryzuje się specyficznymi zachowaniami i emocjami, które mogą prowadzić do powrotu do picia.
1. Zaprzeczanie
Osoba uzależniona zaczyna wierzyć, że alkohol nie stanowi już zagrożenia, i minimalizuje znaczenie swojego uzależnienia. To może prowadzić do odrzucenia wsparcia terapeutycznego lub rezygnacji z uczestnictwa w grupach wsparcia.
2. Unikanie – zachowanie obronne
Na tym etapie osoba uzależniona stosuje mechanizmy obronne, takie jak unikanie trudnych tematów, sytuacji czy ludzi, którzy przypominają jej o problemie. Unikanie może dotyczyć także emocji – zamiast stawiać czoła trudnym uczuciom, osoba odsuwa je na bok, co zwiększa wewnętrzne napięcie.
3. Kryzys
Osoba może odczuwać wzmożone napięcie, stres lub frustrację, które wynikają z braku skutecznych narzędzi do radzenia sobie z problemami. Coraz częściej myśli o alkoholu jako o sposobie na ucieczkę od trudności.
4. Utrata poczucia sprawczości
Pojawia się poczucie bezradności, które osłabia motywację do utrzymania abstynencji. Utrata poczucia sprawczości powoduje, że codzienne wyzwania zaczynają wydawać się przytłaczające.
5. Dezorientacja
Na tym etapie osoba zaczyna czuć się zagubiona i przytłoczona własnymi emocjami oraz sytuacją życiową. Dezorientacja może prowadzić do podejmowania chaotycznych decyzji, zaniedbywania obowiązków i pogłębiania izolacji społecznej.
6. Depresja
Osoba uzależniona czuje się beznadziejnie, traci zainteresowanie codziennymi aktywnościami i izoluje się od otoczenia. Depresja zwiększa ryzyko sięgnięcia po alkohol jako formy „lekarstwa” na złe samopoczucie.
7. Utrata kontroli
W tej fazie pojawia się moment krytyczny, gdy osoba przestaje walczyć z pokusą i sięga po alkohol. Utrata kontroli nad własnymi działaniami prowadzi do powrotu do destrukcyjnych nawyków, które wcześniej były źródłem problemów.
8. Uświadomienie braku kontroli
Po nawrocie osoba uświadamia sobie, że znów straciła kontrolę nad swoim życiem i że powrót do picia nie rozwiązał problemów, lecz je pogłębił. Ten etap może prowadzić do ponownej decyzji o podjęciu leczenia, ale wiąże się również z ryzykiem dalszego pogrążania się w nałogu, jeśli pomoc nie zostanie udzielona.
Powrót do picia po wielu latach abstynencji – jak się przed tym chronić?
Powrót do picia po wielu latach abstynencji może zdarzyć się z różnych powodów, takich jak stres, nierozwiązane problemy emocjonalne, czy przekonanie o braku zagrożenia. Z czasem, gdy osoba czuje się pewniej w swojej trzeźwości, może zacząć bagatelizować ryzyko nawrotu. Istnieją jednak sposoby, by temu zapobiec. Regularne przypominanie sobie powodów abstynencji, nauka radzenia sobie ze stresem oraz unikanie ryzykownych sytuacji mogą pomóc w utrzymaniu motywacji. Kluczowe jest również wsparcie grupowe, takie jak spotkania AA oraz terapia indywidualna, które pomagają w utrzymaniu trzeźwości i zapobiegają nawrotom.
